ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΑΝΩ ΣΩΤΗΡΙΤΣΑ
Μεταβυζαντινό κτίσμα με ενσωματωμένα αρχιτεκτονικά μέλη προερχόμενα από παλαιότερο Βυζαντινό ναό προϋπάρχοντα στην ίδια θέση από τον οποίο λέγεται ότι πήρε και το όνομα η περιοχή της Σωτηρίτσας.
ΜΟΝΗ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΑΡΙΑ ΑΓΙΑ
Η Μονή των Αγ. Αναργύρων, βρίσκεται 3 χλμ. από την Αγιά στο δρόμο προς Αγιόκαμπο. Διατηρείται μονόχωρος ξυλόστεγη Βασιλική με σπαράγματα τοιχογραφιών του 17ου αιώνα.
Γνωρίζουμε ότι υπήρχε το 1588 και ανακαινίσθηκε τον 17ο αιώνα. Βρίσκεται σε φανταστικό τοπίο, μέσα σε πλατάνια και δίπλα σε μικρό ποταμό. Από τον περίβολο σώζεται μόνο ένας διώροφος οχυρωματικός πύργος, στεγασμένος με μικρό θόλο. Η Μονή υπήρξε το κοινό “Κυριακόν” των ελευθέρων ασκητών του ” Όρους των Κελλίων” κατά την περίοδο ακμής του μοναχισμού Σε κοντινή απόσταση, στην εσοχή ενός βράχου σώζονται δύο ασκηταριά του 12ου αι. με αγιογραφίες στο φυσικό βράχο, το μεγαλύτερο των οποίων αποτελείται από τρία μονόχωρα επικοινωνούντα ναίδρια.
ΜΟΝΗ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΠΟΛΥΔΕΝΔΡΙ
Βρίσκεται στο Πολυδένδρι στο τέως Βασιλικό κτήμα.Είναι μονόχωρος ξυλόστεγος ναός με νάρθηκα. Σύμφωνα με κτητορική επιγραφή στην κόγχη του Ιερού ο ναός θεμελιώθηκε το 1568. Τοιχογραφίες καλύπτουν το μεγαλύτερο τμήμα του ναού αλλά είναι μεταγενέστερες της κτίσης του, πιθανότατα του 17ου αι. Σε μερικά σημεία εντοπίζεται δεύτερο στρώμα τοιχογραφιών.
ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΒΕΛΙΚΑ
Βρίσκεται σε τοποθεσία με πανοραμική θέα στην παραλία Βελίκας-Σωτηρίτσας με χώρο αναψυχής. Το καθολικό και ο περίβολος διατηρούνται σε καλή κατάσταση, ενώ τα υπόλοιπα κτίσματα του μοναστηριού είναι ερειπωμένα.Το καθολικό, ανακαινισμένο το 1854, είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός, με τρούλλο και νάρθηκα
Σώζεται θωράκιο του 11ου – 12ου αι. εντοιχισμένο πάνω από τη δυτική είσοδο με επιγραφή. Εικονίζεται σταυρός, ο οποίος πατάει σε βαθμιδωτή βάση, με δύο κεραίες και περιβάλλεται με κληματίδες και κύκλους με τα γράμματα ΙC – XC / N-K. Μαρτυρεί τη βυζαντινή ιστορία της μονής, που ήταν κτισμένη δυτικά, σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Από αυτήν έχει διασωθεί θησαυρός χρυσών νομισμάτων, της εποχής των Κομνηνών.
ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΟΜΙΟ
Το καθολικό είναι τρίκογχος ναός ναός αγιορείτικου τύπου, με 4 γωνιαία παρεκκλήσια, καθώς και διόρορη λιτή με δύο κίονες. Η ανωδομή του δεν σώζεται σήμερα αλλά αναστηλώνεται από την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Στη πρόσοψη φέρει στοά που εκτείνεται σε τμήμα της βόρειας και νότιας πλευράς. Το καθολικό μπορεί να χρονολογηθεί στα 1543, σύμφωνα με επιγραφή που φυλάσσεται στη μονή. Εφερε τοιχογραφικό διάκοσμο του 1758, που καταστράφηκε στην πυρκαγιά του 1868 και διασώθηκαν ίχνη στα τέσσερα παρεκκλήσια. Η ζωγραφική ανήκει στο εργαστήριο του ζωγράφου Θεοδώρου. Η επιγραφή του 1492 που σώθηκε στην πύλη μαρτυρεί το βυζαντινό παρελθόν της μονής, το καθολικό της οποίας βρέθηκε σε ανασκαφές κάτω από το σημερινό.
Ιδιαίτερα στοιχεία μνημείου
Από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, όπως διατηρήθηκε στον 16ο αιώνα, και σπουδαίο μουσείο γλυπτών (5ου, 6ου, 11ου αι.).